Panoramaontvangers – Museum Waalsdorp – (1953-1964)

De panoramaontvanger is een scannende radio-ontvanger en ontleent zijn naam aan het daarmee verkregen overzicht van gelijktijdig aanwezige radiozenders in een bepaald frequentiegebied.
Het gebruik van de panoramaontvanger als middel om een frequentiegebied te bewaken is van militair belang in passieve elektronische oorlogvoering (het onderscheppen, peilen en analyseren van elektromagnetische uitzendingen van een tegenstander) en het opsporen van illegale zenders. Panoramaontvangers zijn radio’s, die je net als een normale radio kunt afstemmen op een zender, maar waar tevens een brede display of enkele displays op zitten met een overzicht van uitgezonden radiovermogen in een groot frequentiegebied. Als ergens uitgezonden wordt in dat frequentiegebied zag men het meteen en binnen twee of drie seconden kon men afstemmen en meeluisteren. Ook kon men snel het verband zien tussen twee zenders, die elkaar bijvoorbeeld periodiek afwisselden. Ontvangers met zo’n brede frequentiedisplay als hieronder in meer detail beschreven waren heel bijzonder.

Panoramaontvanger 1,5-15 MHz (1953) – onder de afstemming, boven de voeding

Met de Physisch laboratoriumontvanger type 1 kon men naar behoefte tussen 1,5 en 15 MHz een panorama van 500 kHz observeren. Deze ontvanger met één elektronenstraalbuis werd ontwikkeld in 1953. Met behulp van convertors werd het frequentiegebied van de panoramaontvanger uitgebreid van 0,1 tot 1,5 MHz en van 15 tot 30 MHz, zodat de totale frequentieband loopt van 0,1 tot 30 MHz.

In 1955 is de ontvanger voorzien van vijf elektronenstraalbuizen, waarbij door de verdeling van de frequentieschaal over meer buizen de diverse zenders beter van elkaar te onderscheiden zijn. De aanwezigheid van een zender werd zichtbaar gemaakt door een verticale uitwijking op een horizontale lijn op een elektronenstraalbuis. Die lijn werd verdeeld over meer elektronenstraalbuizen die in een horizontale rij naast elkaar geplaatst zijn. De plaats van de uitwijking, gemeten vanaf het begin van de lijn, is een maat voor de frequentie waarop de zender werkt. Een zender werd hoorbaar gemaakt door het met behulp van een draaiwieltje plaatsen van een zichtbare verticale markering van de afstemming op de horizontale lijn.

Panoramaontvanger G-2062 1,5-15 MHz (1955)

*

Converter G-2061 voor vergroting van het bereik van de panoramaontvanger tot 0.15-30 MHz

In 1960 werd een nieuw type panoramaontvangersysteem ontwikkeld die bestond uit drie eenheden: antenneschakelkast, panoramaontvanger en voeding. Met de schakelkast werd een keus gemaakt uit drie antennes die tezamen het gebied 30 – 180 MHz bestreken. De ontvanger was voorzien van zes aaneensluitende frequentiebanden van ieder 25 MHz, zichtbaar gemaakt op vijf elektronenstraal-buizen. Een zesde buis gaf een gebied weer van 0,5 MHz rond de afstemming. De ontwikkeling van het laboratoriummodel van onderstaande UHF-panoramaontvanger door het LEOK ten behoeve Koninklijke Landmacht werd begonnen in 1959.

Voor meer info, zie: https://www.museumwaalsdorp.nl/nl/index/