Van der Heem - restauratie KY 158

Ik was allang opzoek naar een Erres KY158 omdat mijn Oom in Vroomshoop, waar wij het laatste jaar van de oorlog hebben doorgebracht, nooit zijn Erres KY158 heeft ingeleverd. Het apparaat stond op een plank aan de muur in de bijkeuken, en ik was er niet bij weg te slaan. Toen de oorlog was afgelopen was het onmogelijk om weer terug te keren naar Nijverdal, aangezien ons huis vanwege de bombardementen onbewoonbaar was, vandaar dat wij nog een poos in Vroomshoop zijn gebleven.

Op zekere dag na de oorlog, werkte de Erres niet goed meer. Met mijn oom heb ik toen de achterkant losgenomen en het bleek dat de elco was gaan lekken. Aan de overkant van het kanaal zat een radio handelaar in een gesloten herenhuis en die had nog een nieuwe elco (trouwens van alles incl. diverse radio's).

Nadat ik de nieuwe elco er in had gezet, werkte het apparaat weer prima. Dit is mijn eerste radio reparatie geweest, ik was toen 9 jaar. Daarvoor had ik al veel belangstelling voor radio. Ik weet nog goed toen in de oorlog een radio zaak in Nijverdal door een bombardement volledig was verwoest, ik tussen de puinhopen wat chassis mee naar huis nam.

Mijn belevenis gedurende het laatste jaar van de oorlog, en daarna mijn eerste uitgevoerde reparatie, bracht mij al een aantal jaren terug op het idee om ook eens een Erres KY158 volledig te restaureren, voor een mooie toevoeging aan mijn verzameling.
Veel verzamelaars verwarren restaureren met opknappen, of weer spelend maken. Het opknappen gebeurt vaak eerst van binnen met schoonmaken, daarna vaak alle condensatoren vervangen, en tot slot de kast weer van een nieuwe laklaag voorzien. Alles moet vaak gouw klaar, immers het volgende toestel staat al weer te wachten. Iemand had daar een mooi woord voor ; Stapelaars.
Maar vaak is deze ingreep maar voor korte duur, omdat een apparaat nu eenmaal niet is ontworpen om 50 of meerdere jaren feilloos te werken. Om weer vele jaren plezier van een apparaat te beleven is er maar één mogelijkheid en dat is, het chassis volledig uit elkaar halen.
Alle onderdelen grondig te reinigen, en te testen en zo nodig het chassis ontdoen van roest, en weer van een nieuwe laklaag voorzien. Daarna alle onderdelen weer op de plaats terug zetten, en tot slot het chassis met veel zorg weer opnieuw monteren.

Nu dit heb ik ook gedaan met mijn KY158, en hier dan een uitvoerig verslag van de verrichtte werkzaamheden.
Voor dat ik ben begonnen met het uit elkaar halen van het apparaat, heb ik eerst een behoorlijk aantal foto's gemaakt van de boven en onderkant van het chassis, zodat ik bij het weer in elkaar zetten daar op kan terugvallen hoe alles oorspronkelijk in elkaar heeft gezeten.

Een goede werking kan men hier niet meer van verwachten, schoon maken is geen optie.

Bij het weer opnieuw monteren, ben ik wel op enkele gedeelten van de oorspronkelijke montage wat afgeweken, maar daar kom ik later nog wel uitvoerig op terug.

Na dat het apparaat volledig uit elkaar was genomen, ben ik eerst begonnen alle verzilverde contacten uit de buis voeten, entrees, houders van de schaallampjes, de contacten van de golfschakelaar en die van de schakelaar aan de achterkant voor het afzetten van de interne luidspreker, grondig te reinigen.

Bij het uit elkaar nemen van de golfschakelaar, heb naast de platte insteek as in de rotor een klein gaatje van 1m/m geboord, in veel Philips apparaten kom je dit ook vaak tegen. Hier door voorkomt men bij het weer in elkaar zetten van de secties dat de rotors in de verkeerde stand komen te staan. Na een grondige schoonmaak van de 4 secties, alle contacten aan de uiterste buitenkant met elkaar doorverbonden, en met de rest van de diverse onderdelen naar een bedrijf gebracht om deze weer opnieuw te laten verzilveren.

Met deze grondige opknapbeurt, kan men weer rekenen op een goede werking van dit onderdeel in de komende jaren.

De spoelbussen waren erg aangetast aan de bovenkant, maar met fijn schuurpapier en staalwol met poeder zijn deze weer erg mooi geworden. Ik heb altijd de gewoonte om spoelbussen na het reinigen aan de bovenkant een dun laagje blanke lak te spuiten, dit voorkomt oxidatie in de toekomst.

De diverse schuif condensatoren maak ik altijd schoon door deze een poosje in een jampot te leggen met citroen sap. Daarna met een klein borsteltje en wat schuurpoeder krijg je deze weer als nieuw.

De metalen aandrijfassen heb ik laten vernikkelen om in de toekomst roestvorming te voorkomen. Alle verdere metalen onderdelen inclusief de holle as voor de toon- en bandbreedte regelaar, en de ringen om de diverse spoelen vast te zetten weer opnieuw laten cadmeren. Deze extra maatregel is hier wel nodig vanwege de soms hoge vochtigheid in de zomermaanden.

Hier in Australië zijn nog diverse bedrijven die dat nog regelmatig doen, vooral voor onderdelen van militaire vliegtuigen.

De potmeter van de volume regelaar, en die van het instellen van de afstemindicator, waren defect. Een nieuwe eengats potmeter voor de volumeregelaar heb ik nog wel in voorraad, maar die wil ik gaarne bewaren voor een ander restauratieproject. Daarom heb ik besloten om alle potmeters te vervangen door nieuwe 3-gats , dit ook in geval men later (indien nodig) een van deze onderdelen eens weer moet worden vervangen, aangezien ik van dit model nog voldoende in voorraad heb liggen.

Het vervangen van de potmeter voor de volume regelaar was wel even een probleem, omdat de bestaande as te kort is voor dit model regelaar. Van de oude potmeter heb ik het voorste stuk voor het vast zetten van de as, afgezaagd. Vervolgens een holle koppeling laten maken van koper waar de as van 5 mm in steekt, en aan het andere einde overgaat in 6mm (ongeveer 20mm lang) dat in de potmeter steekt. Met het afgezaagde voorstuk van de oude potmeter de as weer vast gezet.

De zuigkring S1 en de 2 K.G. spoeltjes schoongemaakt, en een paar keer in warm bijenwas gedompeld, zodat deze er weer als nieuw uit zien.

Het chassis van deze Erres was gespoten met een grijze zilverkleurige lak, dat heb ik weer bij een professioneel spuitbedrijf laten doen.

Aangezien het chassis al een cadmium behandeling ter voorkoming van roest heeft ondergaan, zie ik roestvorming in de komende jaren niet zo snel gebeuren.

De afstem condensator was ook aan een grondige opknapbeurt toe. Het liefst zou ik deze uit elkaar halen, maar dat gaat bij dit type nu eenmaal niet. Daarom bedacht ik de volgende oplossing. Aan de achterkant zit een druk veer die met een schroef op zijn plaats wordt gehouden, los genomen. Deze heeft al doel dat de rotor goed contact maakt met massa. Deze ruimte heb ik goed schoon gemaakt en opgevuld met een aantal fiber ringen. Aan de voorkant het hef boompje van de as genomen, en met de rest van de andere metalen onderdelen laten cadmeren. De afgeschermde aansluiting naar de top van de AK2 los genomen, vervolgens de afstem C goed schoon gemaakt. Aangezien deze aan een kant open is, heb ik dit met stevig karton dichtgemaakt, en boven en onder de diverse aansluitingen bedekt met een aantal kleine fiber ringen, die met een klein druppeltje tin op hun plaats worden gehouden. Daarna de afstem condensator in een zilverkleurige lak gespoten, en de spuitlak een paar dagen de tijd gegeven om goed te drogen. Daarna de fiber ringen verwijderd, de drukveer en het hefboompje aan de voorkant weer op zijn plaats gezet, en daarna de gelijkloop weer bijgesteld.

De afgeschermde verbinding met daar in een aantal ceramische kraaltjes die naar de top van de AK2 gaat, en die van de AF3, nieuwe voor gemaakt na een grondige reiniging van de beide top kappen. Deze waren ook behoorlijk aangetast, maar met fijn staalwol en schuurpapier zijn deze er ook weer mooi komen uit te zien.

Tot slot nog wat tijd gespandeerd aan het grote afstemwiel welke bestaat uit aluminium met een hard papier schijf die bij elkaar wordt gehouden door 4 holnietjes. Dit onderdeel zag er ook slecht uit, vooral de aluminium schijf was behoorlijk aangetast. Maar gelukkig ook dit onderdeel kwam na veel schuur werk er weer mooi uit te zien. De hardpapieren schijf heb ik schoon gemaakt met groene zeep, en vervolgens de beide delen met 4 nieuwe holnietjes weer aan elkaar vast gezet.

Mijn ervaring met het schoonmaken van de diverse onderdelen, gaat de meeste tijd in zitten voordat je weer aan de montage kunt beginnen. Maar wil je een mooi resultaat aan het einde van de rit, dan ontkom je hier niet aan.

De opknapbeurt van de voedingstrafo.

De foto die ik heb gemaakt van de staat zoals ik het apparaat heb aangekocht, laat duidelijk zien, dat ook dit onderdeel aan een grondige opknapbeurt toe was. Aangezien deze trafo niet gecompoundeerd was, wat toch wel enige bescherming geeft tegen roest en indringen van vocht, is het dan ook niet zo verwonderlijk dat door de tand des tijds roestvorming ontstaat. Maar ik wil hierbij ook opmerken dat het apparaat ook niet is ontworpen voor feilloos gebruik na zoveel jaren.

Na het los nemen van de bouten, heb ik alle lamellen plaatjes uit de spoelkoker gehaald. Het was een en al roest wat ik tegen kwam, verschillende lamellen waren aan elkaar vast geroest, ondanks de dunne papieren isolatie die op elk plaatje is aangebracht ter voorkoming van wervelstromen. Vervolgens heb ik deze ontroest in een bad met 40% zoutzuur met toevoeging van 60% water. Na ongeveer 15 minuten waren deze weer brandschoon.

Om oorspronkelijk als isolatie van de lamellen weer dun papier aan te brengen, is haast niet te doen. Daarom heb ik een dunne harde laklaag aangebracht, en daarna deze weer in de spoelkoker geschoven. De spoel is aan de buitenkant afgedekt met een nieuwe isolatie laag.

Daarna de trafo zwart gespoten, en vervolgens met de bouten voorzien van isolatie kous ter voorkoming van eventuele onderling contact tussen de lamellen, de boel weer vast gezet. Veel werk, maar het eindresultaat is er dan ook naar.

Nu dan de beschrijving van de montage.

Zoals U ziet maak ik gebruik van twee montage beugels die ik eens heb laten maken, zodat je het chassis in elke stand op de werkbank kunt zetten. Ik ben begonnen met eerst de entree’s en het typeplaatje weer op hun plaats vast te zetten met holnietjes, daarna de buisvoeten, spoelen, trimmers, potmeters, golfschakelaar en de nettrafo.

Vervolgens het leggen van de gloeidraden in oliekous, en het monteren van het L.F.-gedeelte rond om de AL4. De elco C37 25uF over de twee kathode weerstanden R15/16 heb ik op de bodem met een klein beugeltje vast gezet, in plaats van zoals voorheen los hangende in de bedrading. De weerstand R13/14/15/16 zijn rond om deze elco gemonteerd, en makkelijk te vervangen bij een eventueel defect. De mica condensatoren C23/24/31/32 vervangen door nieuwe hoogwaardige micacondensatoren. De oude mica's waren aan alle kanten bewerkt met de soldeerbout, en bij C23 in de hoek van het chassis, is zo weinig ruimte dat het metalen onderdeel gemonteerd op de as van de toon- en bandbreedte-regeling dwars door het compound was gesleten.

Ik heb 3 draadsteunen geplaatst als steun voor diverse weerstanden. Bij de voet van de AZ1 ziet U de steun waar diverse weerstanden aan zijn bevestigd voor het verzorgen van de DC spanning. Voor de restauratie ziet U op de foto dat R26 was vervangen door een Vitrohm weerstand van 15K. Daar ik nog een aantal nieuwe rode weerstanden in voorraad heb liggen, heb ik hier weer origineel 3 rode weerstanden parallel geplaatst elk van 50K. C41 heb ik in een papieren strip achter op de golfschakelaar geplaatst, in plaats van los in de bedrading te hangen. Na dat bijna alle condensatoren en weerstanden weer waren geplaatst, heb ik de afstemcondensator weer op zijn plaats gezet, en daarna de K.G.-spoeltjes. Vervolgens de schaal gemonteerd met de staal snaar voor de aandrijving. Het aanbrengen van de snaar is wat lastig, men moet ook goed opletten dat het grote afstemwiel in de lijn zit met de kleine wieltjes boven en onder, anders loopt de snaar er af.

Klik hier voor een grotere afbeelding

Hier ziet U een gedeelte van het opnieuw vernikkelde mechaniek van de bedieningsknop naar de golfschakelaar.

Toen het apparaat weer volledig was gemonteerd, was het spannende moment daar of er weer geluid uit zou komen, mooi niet.

Het bleek dat er sluiting in de trimmer C33 zat, wel vreemd, daar ik alle trimmers na het schoonmaken grondig had getest. Maar met een andere schuifhuls waren tot grote vreugde de eerste zenders hoor baar. Daarna het apparaat afgeregeld, en werkt weer goed op alle banden. De bodem van de kast nog voorzien van een nieuwe geleidende zilver laag en daarna het chassis weer ingekast. Om beschadiging aan de kast bij het verdraaien van de knoppen te voor komen, schuif ik eerst wat vilt ringen over de assen voor dat ik de knoppen er op zet.

Iets zeer vreemds wat ik heb ondervonden is bij het plaatsen van een nieuw Philips neonbuisje de 4662, die past niet in het voetje, de pennen zijn te dik. Gelukkig heb ik nog nieuwe liggen van het merk R.T.C. en die past wel. Heel vreemd om dat er origineel ook een in zat van het merk Philips.

Zoals U ziet op de foto, was de luidspreker ook toe aan een grondige opknapbeurt.

Die heb ik eerst volledig uit elkaar genomen, verschillende onderdelen laten glasstralen en laten cadmeren. Vervolgens de losse metalen delen in een originele zilver kleurige lak gespoten, en daarna de luidspreker weer in elkaar gezet. Een nieuw stof hoesje er om heen, en ook dit onderdeel ziet er weer als nieuw uit.

De draden die naar de luidspreker gaan, en die naar de schakelaar aan de achterkant voor het af zetten van de inwendige L.S. heb ik in een zwarte kous geschoven, geeft een wat nettere afwerking dan de losse draden. De verbindingen naar de luidspreker heb ik wat langer gemaakt, omdat het zeer lastig is bij het in- en uitkasten van het chassis de draden los van de uitgangstrafo te solderen. Indien nodig kan met nu ook de luidspreker los nemen gelijk met het chassis.

De oude luidspreker plank heb ik vervangen en een nieuwe voor gemaakt, om dat verschillende op elkaar gelijmde delen los zaten. Voor het vervangen van het luidspreker doek, maak ik eerst een frame wat iets groter is dan de L.S.-plank waar ik het doek dan opspan. Ik doe dit boven een lichtbak die ik daar speciaal voor heb laten maken. Het voordeel is, dat je door de lichtopbrengst precies kunt zien of de lijnen in het doek recht langs de binnenkant van het frame lopen. Daarna smeer ik de plank in met lijm en met de gemonteerde luidspreker leg ik die op het doek, en wacht tot het goed droog is daarna met een klein Stanleymesje de luidspreker plank uitsnijden. Het voordeel van deze methode is, dat door het gewicht van de luidspreker het doek mooi gespannen op de plank komt te zitten, en recht zit.

De twee sierstrippen die voor de luidspreker zitten en het venstertje waar het afstemindicatie buisje onder zit, opnieuw laten behandelen bij een heel oud bedrijf wat al 110 jaar bestaat in Brisbane, dat steeds van vader op zoon over gaat. Dit bedrijf heeft veel kennis en ervaring met oude technieken o.a. van bronzen, en levert prachtig werk af.

Het metalen schaalframe had verschillende roest plekken, en die heb ik ook opnieuw laten spuiten. Een beetje lastig om dat zelf te doen, omdat deze aan de buitenkant zilver grijs is en van binnen crème. Het celluloid ruitje was erg vergeeld en was een vervanging toe.

Bij toeval kwam ik in contact met een man die een eigen reclamebureau runde, en die was bereid voor mij een mooi op maat en ruitje te leveren tevens voorzien van de nodige bevestiging gaten. Met een aantal holnietjes de schaal met het ruitje weer vast gezet op het frame. De wijzers voor de band en stations aanduiding opnieuw gespoten met een rode lak, alle tijd en kosten besteed aan dit onderdeel was de moeite waard.

In het verleden heb ik al eens diverse keren Philips apparaten geheel uit elkaar genomen en origineel weer in nieuw staat teruggebracht. Bij deze Erres ben ik op bepaalde gedeelten wat afgeweken zoals het oorspronkelijk was, en wel om de volgende redenen.

Bij deze KY158 is nergens een draadsteun gebruikt, weerstanden, condensatoren, en de zuigkring hangen gewoon in de bedrading, ook verbaasde het mij, dat nergens rubber doorvoertulles zijn gebruikt. Voor dat ik ben begonnen aan het monteren, heb ik er eerst goed over nagedacht wat ga ik doen, origineel weer in elkaar zetten, of op bepaalde gedeelten wat afwijken, zodat er een mooier en netter overzichtelijk geheel ontstaat. Na er goed over nagedacht te hebben, besloot ik als ervaren radio- en TV-technicus om op bepaalde gedeelten toch wat af te wijken van het oorspronkelijke.

Dat bij een eventuele sluiting geen grote schade ontstaat in het apparaat, heb ik achter de nettrafo een zekering geplaatst die in de netaansluiting is opgenomen.

Het typeplaatje was ook aan vervanging toe. Om op een totaalvernieuwd apparaat het oude beschadigde plaatje aan te brengen, voelde ik niets voor.

Ik heb in Brisbane wat nieuwe plaatjes laten maken, en het graveerbedrijf van Hilst in Beverwijk heeft de gegevens van het apparaat op het plaatje aangebracht, een mooi stukje vakwerk.

Ik wil duidelijk zijn, en u hier geen indruk geven dat dit een slecht apparaat is, maar alles heeft van doen met de kostprijs. Toen ik het chassis had afgemonteerd, heb ik een interessante discussie gehad met een aantal techneuten over deze restauratie, en één reactie wil ik u hier niet onthouden. De man bezocht een lopende band in een autofabriek, en vroeg waarom er geen extra steun bij de voorspatborden werd gebruikt, dit zou het product ten goede komen. Als antwoord kreeg hij te horen dat twee steunen al gauw op 10 dollar komt en dat over 10.000 auto's is dat een ton extra aan uitgave. Dat lijkt ons geen verstandig idee, aangezien de auto over vier jaar al vaak weer vervangen zal zijn. Zo zal het ook zijn geweest o.a met de draadsteunen en tulles van deze Erres, hier geldt waarschijnlijk het zelfde verhaal. De ontwerpers van toen moesten nog eens kunnen beleven dat na zo'n 75 jaar nog steeds een enorme belangstelling bestaat voor hun bijzonder mooie creatie van deze Erres KY 158.

Klik hier voor een grotere afbeelding

Het apparaat staat inmiddels in mijn woonkamer, en s'avonds bij het aanzetten valt meteen op de prachtige, en zeer uitgekiende kleuren combinatie van de naamschaal, weer een prachtige aanvulling van mijn verzameling.

Al met al wel een hele klus geweest, maar als het mooie eindresultaat daar is, geeft het wel een enorme voldoening, ik kan een ieder aanraden om dit ook eens te doen.

Het is erg jammer dat van de legendarische Van der Heem fabrieken uit de vervlogen tijd helaas niets meer over is. Ik heb zelf nog mooie herinneringen uit de tijd van de opkomst van de z/w tv toen ik daar in Den Haag nog op cursus ben geweest (voor zover ik mij nog herinner) gegeven door Hr. v/d Berg. In die tijd werden n.l. ook regelmatig Erres apparaten in mijn T.D aangeboden voor reparatie.

Het is een prijzenswaardig initiatief van Ger Fust dat hij op de gedachte is gekomen om deze mooie en zeer professionele site op te zetten, zodat wij nu nog eens kunnen terug zien wat een ongelooflijke prestatie daar vroeger is geleverd door een zo groot aantal hoogwaardige producten op de markt te brengen, en één daarvan is zeker de Erres KY158.

Rest mij nog volgende personen hartelijk dank te zeggen die mij op een voortreffelijke manier hebben geholpen bij het welslagen van deze restauratie, anders was het voor mij onmogelijk geweest om dit mooie eind resultaat te bereiken.

Paul Bolt voor het leveren van de replica condensatoren.

Ben Dijkman voor het leveren van replica luidspreker doek, achterwand, en olie kous.

Freddy Vercruyce het politoeren van de kast.

Van Hilst in Beverwijk voor het leveren van een nieuw replica typeplaatje.

Leo van Vreeswijk voor het toezenden van enige foto's.

Heren mijn oprechte dank.

***

Als uw vingers beginnen te jeuken om ook een verslag te schrijven van een ERRES radio die u zelf hebt gerestaureerd, en u beschikt niet over een eigen website om dit op te plaatsen, dan wordt u bij deze vriendelijk uitgenodigd door de webmaster van deze site om contact met hem op te nemen; webmaster@vanderheem.info

Wel is het noodzakelijk dat er enkele goede foto's geplaatst kunnen worden, bij voorkeur van voor en na de restauratie en enkele details.

Een eenvoudige service-doc. van de KY 158 is hier als PDF-file te downloaden.

Meer info over de KY 158.

Voor andere restauratieverslagen zie: de sitemap

VDH